Là 1 trong 4 dân tộc thuộc vùng đặc biệt khó khăn được Nhà nước triển khai đề án riêng hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội, dân tộc Mảng sinh sống chủ yếu ở huyện Nậm Nhùn, tại 15 bản thuộc các xã: Hua Bum, Nậm Ban, Trung Chải, Nậm Pì và Nậm Hàng với 872 hộ, 4.360 nhân khẩu. Địa bàn cư trú phần lớn ở vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, ít ruộng nương; điều kiện kinh tế - xã hội kém phát triển, tỷ lệ hộ nghèo chiếm trên 64%. Năm học 2018 - 2019, tổng số học sinh THCS dân tộc Mảng trên địa bàn huyện là 341 em, chiếm 14,6%. Hầu hết các em đều sinh sống và học tập tại vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn của huyện, điều kiện dạy và học thiếu thốn, khả năng tiếp cận điều kiện giáo dục còn hạn chế. Đa phần học sinh được ở bán trú nhưng kỹ năng sống và sự tự tin, sự hiểu biết và nhận thức về xã hội còn thấp. Để nâng cao chất lượng giáo dục học sinh dân tộc Mảng trên địa bàn huyện, tạo nguồn tuyển sinh chất lượng cho các trường THPT, dân tộc nội trú và các trường chuyên nghiệp và tạo nguồn cán bộ là người dân tộc Mảng cho địa phương, huyện Nậm Nhùn thực hiện “Đề án Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh cấp THCS người dân tộc Mảng trên địa bàn huyện giai đoạn 2019 - 2025”. Đề án được triển khai từ đầu năm học 2019 - 2020, với mục tiêu đào tạo 100 học sinh cấp THCS có chất lượng. Đối tượng tuyển sinh là học sinh người dân tộc Mảng xếp loại hạnh kiểm tốt, học lực từ trung bình trở lên. Trong năm đầu triển khai tuyển sinh, 25 học sinh lớp 6 và 25 học lớp 7, các năm tiếp theo mỗi năm tuyển sinh 25 học sinh lớp 6. Các em được đón ra sinh sống, học tập tại Trường THCS thị trấn Nậm Nhùn. Nhờ làm tốt công tác chuẩn bị, đặc biệt là khâu tuyên truyền đến Nhân dân, cán bộ, giáo viên các nhà trường về nội dung đề án nên việc triển khai, đưa học sinh dân tộc Mảng về trung tâm huyện học có nhiều thuận lợi.

Học sinh dân tộc Mảng lớp 7A3, Trường Trung học cơ sở thị trấn Nậm Nhùn, huyện Nậm Nhùn phát biểu ý kiến trong giờ học môn ngoại ngữ.

Để tìm hiểu nhiều hơn về hiệu quả đề án mang lại, chúng tôi về Trường THCS thị trấn Nậm Nhùn - nơi 100 học sinh dân tộc Mảng đang theo học. Đến thăm các lớp 6 và 7 sau một học kỳ, các học sinh dân tộc Mảng đã hòa nhập tốt với môi trường mới. Trong giờ học, các em hăng hái phát biểu, mạnh dạn hỏi thầy cô, bạn bè những kiến thức chưa biết. Ngoài giờ lên lớp, các em tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa như: chăm sóc vườn rau xanh, phụ giúp thầy cô nấu ăn và vệ sinh khu ở bán trú.
Cô Nguyễn Thị Thùy Dương - Hiệu trưởng Trường THCS thị trấn Nậm Nhùn cho biết: “Thời gian đầu mới xuống trường đa phần học sinh dân tộc Mảng còn bỡ ngỡ, nhiều gia đình hay đón các em về nhà không hỏi ý kiến của nhà trường, giáo viên chủ nhiệm. Nhờ làm tốt công tác phối hợp, tuyên truyền đến phụ huynh, tình trạng này đã không còn. Đảm bảo chất lượng giáo dục, ngay từ đầu năm học, nhà trường đã tổ chức khảo sát chất lượng học tập của học sinh để xây dựng kế hoạch học tập phù hợp, phụ đạo, bồi dưỡng đúng đối tượng học sinh. Tăng cường giáo dục các em kỹ năng sống, tinh thần đoàn kết dân tộc, sống hòa nhập trong tập thể, khuyến khích các em tham gia bày tỏ ý kiến tạo cho các em sự tự tin, mạnh dạn trong các hoạt động tập thể, giao tiếp hàng ngày”. Các chế độ chính sách của các em được nhà trường thực hiện đầy đủ theo đúng quy định, đảm bảo mỗi em nhận tiền hỗ trợ học tập là 874.000 đồng/tháng.
Là một trong những học sinh nổi bật trong học tập và kỹ năng sống, em Lý Văn Dũng (ở bản Nậm Pì, xã Nậm Pì), học sinh lớp 7A3 Trường THCS thị trấn Nậm Nhùn cho biết: “Những ngày đầu cùng các bạn trong xã được bố mẹ, thầy cô đưa về trường mới, em nhớ nhà nhiều lắm. Dù ngày trước ở xã, em cũng được học nội trú, nhưng lần này đi học nội trú xa nhà nên nhớ nhiều hơn. Biết em và các bạn nhớ nhà, thầy cô và bạn học ở trường mới rất quan tâm, thường xuyên thăm hỏi, động viên. Chúng em được sắp xếp ở khu nội trú rộng rãi, các bạn cùng xã được ở cùng nhau. Mỗi buổi lên lớp mọi người rất thân thiện, luôn sẵn sàng giúp em và các bạn khác trong học tập. Em học được từ các bạn rất nhiều, không còn nhút nhát, ít nói như những ngày đầu đến trường mới”.
Theo đánh giá của Trường THCS thị trấn Nậm Nhùn, kết thúc học kỳ 1 năm học 2019 - 2020, tỷ lệ chuyên cần học sinh dân tộc Mảng đạt cao, đặc biệt sau thời gian giãn cách xã hội vì dịch Covid-19, học sinh quay lại lớp tỷ lệ chuyên cần đạt 100%; trong tổng số 50 học sinh dân tộc Mảng đang theo học tại trường có 48 em đạt hạnh kiểm khá trở lên, không có học sinh hạnh kiểm yếu; về học lực có 1 học sinh giỏi, 20 học sinh khá, trung bình 28 em; 3 học sinh đạt học sinh giỏi cấp huyện, 4 em đạt giải tại Hội khỏe Phù Đổng cấp huyện.
Ông Vũ Tiến Hóa - Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Nậm Nhùn cho biết: Nậm Nhùn là huyện đầu tiên trong tỉnh xây dựng, thực hiện đề án nâng cao chất lượng giáo dục cho riêng 1 nhóm học sinh thuộc vùng dân tộc đặc biệt khó khăn. Dù thời gian đầu triển khai đề án còn nhiều hạn chế, nhưng đến thời điểm hiện tại với những kết quả bước đầu cho thấy đề án đã phát huy hiệu quả. Những kinh nghiệm rút ra sẽ giúp việc thực hiện đề án trong thời gian tới thêm thuận lợi. Đảm bảo đạt mục tiêu 100% học sinh xếp loại học lực từ trung bình trở lên, có kỹ năng sống và định hướng nghề nghiệp, được tuyển sinh vào các trường THPT. Từ đó, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và nguồn cán bộ là người dân tộc Mảng cho địa phương.