Bùn thải tràn vào ruộng lúa của người dân phía dưới mỏ đồng xã Nậm Cha (huyện Sìn Hồ).

Mỏ đồng do Công ty Cổ phần Việt - Thái Sơn khai thác thuộc xã Nậm Cha, được biết từ cách đây vài tháng, tất cả 3 bể lắng của mỏ đồng này đã đầy chất thải sau khi tuyển tinh quặng đồng. Chất thải được xả trực tiếp ra con suối nằm sát khu vực mỏ và xuống thẳng khu vực lòng hồ Thủy điện Sơn La. Cách đây chưa lâu, khi chúng tôi quay lại để tìm hiểu thực tế tình trạng xả thải vẫn thấy những dòng nước đen ngòm chảy xuống khu vực lòng hồ phía dưới. 

Trong báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án khai thác này, đơn vị khai thác là Công ty Cổ phần Việt - Thái Sơn cũng đã đưa ra các biện pháp xử lý nước thải từ dây chuyền tuyển quặng đồng. Theo đó, tổng lượng nước thải sử dụng cho xưởng tuyển trong một năm là 360.455m3, trong đó lượng nước tuần hoàn là 280.800m3. Tổng lượng nước thải trong những ngày sản xuất, kể cả vệ sinh công nghiệp lên đến 218m3/ngày đêm. Đây là loại nước thải có nhiều chất rắn lơ lửng, kim loại nặng chủ yếu là đồng, ngoài ra còn mang theo cả những hóa chất còn dư thừa. Đơn vị khai thác cam kết sẽ tiến hành xử lý nước thải tuyển tại 3 bể lắng đảm bảo chất lượng nước thải sau khi thoát ra ngoài môi trường theo quy định. Bể lắng sẽ có 2 chức năng là lắng và phân hủy cặn lắng, nước thải khi qua 3 bể lắng đảm bảo hiệu quả xử lý cao. Đồng thời, đơn vị này cũng phải định kỳ tiến hành kiểm tra, nạo vét đường ống dẫn nước thải. Tuy nhiên, qua quan sát chúng tôi thấy rằng các bể chứa nước thải của đơn vị khai thác cả 3 bể lắng đã đầy từ lâu. Các bể lắng phải đảm bảo bể 1 thể tích 37.500m3, bể 2 thể tích 12.500m3 và bể 3 thể tích 12.500m3; toàn bộ lượng bùn lắng sẽ được định kỳ nạo vét quặng đuôi và chở về khu vực bãi thải của mỏ với tần suất một tháng một lần nhưng gần như không đảm bảo được các cam kết trên. Nước thải chảy thành dòng trên các bể lắng và chảy thẳng xuống suối phía dưới mỏ rồi chảy xuống khu vực lòng hồ. Nếu đến Nậm Cha thời điểm hiện nay, khi nước lòng hồ thủy điện xuống thấp, có thể dễ dàng quan sát thấy những vệt đen kéo dài ở khu vực lòng hồ do chất thải lắng của hoạt động khai thác đồng gây ra. 

Cùng với đó, những bể lắng này được đắp bằng bờ đất và đã có thời điểm vì mưa to các bể này bị vỡ bờ, chất thải cũng tràn ra khỏi khu vực bể lắng. Cho đến nay, đơn vị thi công chỉ gia cố lại các bể lắng trên bằng bao tải đắp đất, khi mùa mưa đến nguy cơ vỡ bờ xảy ra bất cứ lúc nào. Người dân xã Nậm Cha cũng đã có ý kiến kiến nghị về vấn đề này. Bà con cho rằng chính việc đơn vị khai thác mỏ đồng xả thải đã làm giảm sản lượng khai thác thủy sản ở đây khi nước dâng. 

Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh đã phối hợp với UBND huyện kiểm tra, đánh giá đối với điểm khai thác nói trên vào ngày 26/8/2016. Sau khi kiểm tra đã yêu cầu đơn vị khai thác tạm dừng hoạt động chế biến và gia cố khu vực bể lắng bị vỡ; hoàn thiện các thủ tục pháp lý về môi trường và đất đai và chỉ được khai thác, chế biến khoáng sản sau khi được cơ quan có thẩm quyền kiểm tra xác nhận hoàn thành các công trình bảo vệ môi trường phục vụ giai đoạn vận hành của dự án theo báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt. Tuy nhiên, đơn vị khai thác chỉ xử lý gia cố bờ bể lắng và vẫn tiếp tục xả thải ra môi trường. 

Ông Tẩn A Ngụ - Chủ tịch UBND xã Nậm Cha cho biết: “Sau khi có ý kiến kiến nghị của người dân, lãnh đạo UBND tỉnh cũng chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường cùng UBND huyện kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp khai thác. Xã cũng thường xuyên giám sát vấn đề xả thải ra môi trường bởi bể lắng quá nhỏ so với yêu cầu trong báo cáo đánh giá tác động môi trường”.

Như vậy, có thể thấy hoạt động xả thải của Công ty Cổ phần Việt - Thái Sơn tại mỏ đồng xã Nậm Cha đã thực hiện không đúng theo những cam kết trong báo cáo đánh giá tác động môi trường trước khi khai thác. Vấn đề này ảnh hưởng đến đâu và tác động đến môi trường như thế nào rất cần các cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ, có biện pháp để doanh nghiệp tuân thủ quy trình khai thác đã cam kết. Vấn đề quan trọng nhất là cần quản lý chặt hoạt động xả thải, tránh ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống người dân xung quanh.