Điệp khúc được giá - mất mùa, được mùa - mất giá xảy ra từ nhiều năm, không chỉ với những hộ trồng chuối mà còn với các mặt hàng nông sản khác như: nghệ, sắn, ngô… Ở huyện Phong Thổ, cây chuối đang là một trong những loại cây trồng chủ lực góp phần hát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo và làm giàu ở địa phương. Phong Thổ có diện tích trồng chuối lớn nhất tỉnh với trên 8.000ha; trong đó, nhiều xã có diện tích lớn như: Huổi Luông, Nậm Xe, Bản Lang, Hoang Thèn. Nông dân trồng chuối chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số. Chuối là loại cây trồng đem lại thu nhập chính cho nhiều gia đình. Bởi vậy, khi giá chuối giảm còn 3,5 - 5 nghìn đồng/kg (thời điểm đầu năm giá 12 - 20 nghìn đồng/kg) khiến nhiều hộ lao đao. Mức giá hiện tại quá thấp so với chi phí chăm sóc, công thu hoạch nên các hộ không mặn mà. Trong khi đó, năng suất chuối cao nhất lại vào đúng thời điểm từ tháng 5 đến tháng 11 hàng năm, những tháng cuối năm và bước sang đầu năm mới, năng suất thấp, giá lại cao.

Giá chuối bán cho thương lái giảm thấp so với thời điểm đầu năm.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Trong đó, nguyên nhân chính là thị trường tiêu thụ chuối của nông dân Phong Thổ gần như hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, khi nhu cầu tiêu thụ thấp, các thương lái phía bạn mua ít, ảnh hưởng đến giá chuối. Những tháng cuối năm và đầu năm mới, phía nước bạn ít hoa quả nên nhu cầu tiêu thụ cao hơn, chuối được đưa sâu vào nội địa nên giá chuối tăng. Hiện tại, các loại nông sản, hoa quả của nông dân phía bên kia biên giới rất nhiều cũng là nguyên nhân khiến giá chuối ở Phong Thổ giảm. Một nguyên nhân nữa khiến giá chuối ở Phong Thổ giảm đó là mẫu mã chuối xấu hơn so với đầu năm. Do thời tiết, khí hậu mưa nắng thất thường, các loại sâu bệnh phát triển khiến cho chuối hay bị rám, đen, ảnh hưởng đến giá.

Gia đình chị Tẩn Sa Mẩy ở bản Pô Tô (xã Huổi Luông) có khoảng 1ha đất trồng chuối. Chị Mẩy trăn trở, hiện thương lái thu mua với giá dao động từ 3,5 - 5 nghìn đồng/kg nên khi chuối được thu hoạch người dân cũng không mặn mà bởi tiền bán chỉ bằng một ngày công đi làm thuê. Thu hoạch chuối lại rất vất vả, nhất là những nương chuối trồng ở khu vực núi cao. Thu nhập thấp ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống gia đình khi các con vào năm học mới, cái ăn, cái mặc hàng ngày đều trông chờ vào cây chuối. Giờ bán giá thấp, phá đi trồng cây khác cũng không biết có khá hơn không, đành chờ để giá lên vậy. 

Đó là thực trạng chung của nhiều hộ nông dân trồng chuối ở Phong Thổ hiện nay chứ không riêng gia đình chị Mẩy bởi họ đã chuyển đổi đất từ trồng ngô, sắn sang trồng chuối.

Ông Lý Phủ Lùng - Bí thư Đảng ủy xã Ma Ly Pho cho biết thêm: “Cũng thương bà con trồng chuối lắm nhưng xã chỉ biết tuyên truyền, vận động người dân chăm sóc, thu hoạch, không nên bỏ phí để chờ giá lên như mọi năm. Các thương lái vẫn thu mua, chỉ có điều giá thấp hơn nhiều so với thời điểm đầu năm. Thực tế trong những năm gần đây, cây chuối là cây trồng chủ đạo để nông dân trong xã phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo hiệu quả cũng như góp phần vào quá trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương”. Cũng theo ông Lùng, Đảng ủy, chính quyền đã kêu gọi các thương lái trên địa bàn thu mua chuối hợp lý, không ép giá bà con nhằm giảm bớt khó khăn về kinh tế. 

Hy vọng trong thời gian tới, giá chuối sẽ tăng để giúp nông dân bớt khó khăn, tăng thêm thu nhập cho gia đình.