Theo đó, bản, tổ dân phố không phải là một cấp hành chính mà là tổ chức tự quản của cộng đồng dân cư có chung địa bàn cư trú trong một khu vực ở một xã, phường, thị trấn (xã, phường, thị trấn sau đây gọi chung là cấp xã); nơi thực hiện dân chủ trực tiếp và rộng rãi để phát huy các hình thức hoạt động tự quản, tổ chức nhân dân thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ cấp trên giao

Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bản, tổ dân phố

Một buổi triển khai nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội đến bà con bản Lùng Than – Chung Chải, xã Tả Lèng, huyện Tam Đường.

Bản, tổ dân phố chịu sự quản lý Nhà nước trực tiếp của chính quyền cấp xã. Hoạt động của bản, tổ dân phố phải tuân thủ pháp luật, dân chủ, công khai, minh bạch; bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền cấp xã và sự hướng dẫn, triển khai công tác của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã.

Không chia tách các bản, tổ dân phố đang hoạt động ổn định, ở tập trung, có từ lâu đời để tránh ảnh hưởng đến việc gắn kết cộng đồng dân cư và xáo trộn nề nếp sinh hoạt để thành lập bản mới, tổ dân phố mới.

Khuyến khích việc sáp nhập bản, tổ dân phố để thành lập bản mới, tổ dân phố mới nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền cấp xã và nâng cao hiệu quả đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội của bản, tổ dân phố

Các bản, tổ dân phố nằm trong quy hoạch giải phóng mặt bằng, quy hoạch giãn dân, tái định cư hoặc điều chỉnh địa giới hành chính được cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc do việc di dân đã hình thành các cụm dân cư mới nơi có địa hình chia cắt, địa bàn rộng, giao thông đi lại khó khăn, đòi hỏi phải thành lập bản mới, tổ dân phố mới thì điều kiện thành lập bản mới, tổ dân phố mới có thể thấp hơn.

Trường hợp không thành lập bản mới, tổ dân phố mới thì ghép các cụm dân cư hình thành mới vào bản, tổ dân phố hiện có cho phù hợp, bảo đảm thuận lợi trong công tác quản lý của chính quyền cấp xã và các hoạt động của bản, tổ dân phố, của cụm dân cư.

Nội dung hoạt động của bản, tổ dân phố

Về sinh hoạt tổ dân phố, thôn bản: Cộng đồng dân cư bản, tổ dân phố bàn và biểu quyết để cấp có thẩm quyền quyết định những nội dung theo quy định của pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn; bàn và quyết định trực tiếp việc thực hiện các công việc tự quản không trái với quy định của pháp luật trong việc xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, hiện đại, phát triển sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng, xóa đói, giảm nghèo; thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; những công việc do cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp trên triển khai đối với bản, tổ dân phố; thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân đối với Nhà nước; bảo đảm đoàn kết, dân chủ, công khai, minh bạch, giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội và vệ sinh môi trường; giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp ở địa phương; xây dựng, giữ vững và phát huy danh hiệu “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa”; phòng, chống các tệ nạn xã hội và xóa bỏ hủ tục lạc hậu.

Về thực hiện dân chủ ở cơ sở; xây dựng và thực hiện quy chế, hương ước, quy ước của bản, tổ dân phố; tích cực tham gia cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” và các phong trào, các cuộc vận động do các tổ chức chính trị - xã hội phát động.

Về thực hiện sự lãnh đạo của chi bộ bản, tổ dân phố hoặc Đảng ủy cấp xã hay chi bộ sinh hoạt ghép (nơi chưa có chi bộ bản, chi bộ tổ dân phố), củng cố và duy trì hoạt động có hiệu quả của các tổ chức tự quản khác của bản, tổ dân phố theo quy định của pháp luật.

Về việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Trưởng bản, Tổ trưởng tổ dân phố và Phó Trưởng bản, Tổ phó tổ dân phố. Bầu, bãi nhiệm thành viên Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng theo quy định của pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn.

Những nội dung hoạt động của bản, tổ dân phố thực hiện thông qua hội nghị của bản, tổ dân phố.

Điều kiện thành lập bản mới, tổ dân phố mới

Việc thành lập bản mới, tổ dân phố mới phải bảo đảm có đủ các điều kiện sau: Đối với bản: Phải có từ 100 hộ gia đình trở lên; Đối với Tổ dân phố: Phải có từ 150 hộ gia đình trở lên. Ngoài ra, bản và tổ dân phố phải có cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương để phục vụ hoạt động cộng đồng và ổn định cuộc sống của người dân. Riêng đối với bản phải bảo đảm diện tích đất ở và đất sản xuất bình quân của mỗi hộ gia đình ít nhất bằng mức bình quân chung của xã.

Quyết định cũng quy định đối với trường hợp thành lập phường, thị trấn từ xã thì chuyển các bản hiện có của xã thành tổ dân phố thuộc phường, thị trấn.

Ngoài ra, Quyết định cũng quy định quy trình và hồ sơ thành lập bản mới, tổ dân phố mới( bao gồm cả sáp nhập, giải thể). Quyền hạnh, nghĩa vụ, tiêu chuẩn và quy trình bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm trưởng bản, phó trưởng bản, tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố.