5 năm trước, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM được thực hiện tại tỉnh khi thu nhập bình quân khu vực nông thôn chỉ đạt 2,68 tiêu chí/xã. “Khó chồng thêm khó” khi thời điểm bấy giờ tỷ lệ hộ nghèo lên tới 46,8%. Qua khảo sát đánh giá, thu nhập bình quân khu vực nông thôn năm 2011 mới đạt 605 nghìn đồng/người/tháng. Không nản lòng, tỉnh ta bắt đầu triển khai từ khâu tuyên truyền thông qua các hội nghị tập huấn để chính quyền xã cũng như Nhân dân hiểu về các chủ trương, chính sách của Đảng về xây dựng NTM. Cũng đã có hàng trăm cuộc họp bản giúp Nhân dân đồng thuận tham gia “khoác áo mới” cho miền quê mình.

Người dân bản Tà Ghênh (xã Phìn Hồ, huyện Sìn Hồ) làm đường giao thông.

Bản Tà Ghênh (xã Phìn Hồ, huyện Sìn Hồ) những ngày này càng thêm nhộn nhịp khi 136 hộ dân (100% đồng bào dân tộc Mông) chia làm 3 nhóm xây dựng 3km đường từ nhà nối với nhà, từ nhà ra khu vực trồng trọt, chăn nuôi. Anh Thào A Thiết - Trưởng bản Tà Ghênh cho biết, một trong những khó khăn của bản là Nhà văn hóa đã xuống cấp, các hộ chưa xây dựng được nhà tiêu hợp vệ sinh. Tuy còn nhiều cái khó nhưng quan trọng hơn hết là người dân đồng thuận tham gia làm đường bêtông mới giúp thuận lợi hơn cho việc đi lại, vì con đường đất cũ của bản mỗi khi trời mưa xuống trơn trượt, khó đi.

Theo Chủ tịch UBND xã Phìn Hồ - Lý A Dê thì đạt 8/19 tiêu chí NTM đối với các xã thuận lợi là việc đơn giản nhưng với xã vùng cao Phìn Hồ đó là sự nỗ lực chung của Đảng bộ, chính quyền cũng như Nhân dân của xã. Từng tiêu chí đạt được phát huy hiệu quả, tạo diện mạo mới cho xã, động viên bà con thêm vững tin vào chương trình “ý Đảng” hợp “lòng dân” này.

Với sự góp sức từ mỗi bản đến xã, Nhân dân toàn tỉnh đã hiến trên 203.000m² đất; hơn 18.800m³ cát, đá, sỏi… làm nên những con đường bêtông rộng, thoáng; nhà văn hóa phục vụ các hoạt động văn nghệ, thể thao của bà con. Hành động hiến đất, hiến ngày công, vật liệu… được xem là việc làm ý nghĩa nhất của bà con vì lợi ích chung của cộng đồng và thiết thực học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

Tính đến hết ngày 30/9/2016, bình quân mỗi xã trong tỉnh đạt 11,2 tiêu chí NTM, đồng nghĩa với việc hầu như các xã đã có đường ôtô đến trung tâm xã, liên xã; từ tiêu chí giao thông tạo điều kiện cho người dân thông thương, phát triển kinh tế; kênh mương thủy lợi giúp trồng trọt phát triển, mùa màng bội thu, giảm nghèo, kinh tế ngày càng ổn định… Một cách làm sáng tạo nữa là việc phát động, lồng ghép giữa phong trào “Nhân dân các dân tộc tỉnh Lai Châu chung sức xây dựng NTM” với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” đã tạo nên các xã, bản, phường, thôn văn hóa với mỗi gia đình, mỗi người dân xây dựng hình ảnh con người văn minh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

15 xã đạt chuẩn NTM là kết quả ban đầu của Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM tỉnh. “Tín hiệu vui” đầu tiên này như “luồng gió mới” thay đổi kinh tế - văn hóa các bản làng. Cùng với các chương trình giảm nghèo, xâ dựng NTM đã khuyến khích, động viên Nhân dân khai thác thế mạnh vùng, thổ nhưỡng, khí hậu để “có sức người sỏi đá cũng thành cơm”. Bộ 19 tiêu chí NTM không chỉ đảm bảo có sự thay đổi trong đời sống của người dân với những nhu cầu tất yếu về chợ, văn hóa, thu nhập mà còn góp phần hoàn thiện hệ thống tổ chức quản lý. Không chỉ tạo ra hình ảnh xã, bản mới, đời sống nâng cao mà chương trình còn được chú trọng sự minh bạch suốt quá trình thực hiện, trong đó người dân tham gia trực tiếp và cùng giám sát  mọi công việc, nguồn lực được huy động tối ưu để không còn tình trạng trông chờ, ỷ lại từ phía người dân.

Thời điểm đạt chuẩn, 15 xã mới chỉ đạt 249 tiêu chí (bình quân 16,6 tiêu chí/xã đánh giá theo Quyết định số 1018-QĐ/UBND) thì đến nay đã đạt 278 tiêu chí (tăng 29 tiêu chí). Một số tiêu chí “nợ” đã hoàn thành như là giao thông thủy lợi, trường học, nhà ở dân cư đem lại đổi thay đáng kể trên các xã NTM. Tuy nhiên, 2 tiêu chí khó đạt nhất bây giờ vẫn là thu nhập (trong 15 xã mới có 2 xã: Bản Bo (huyện Tam Đường), San Thàng (thành phố Lai Châu) có khả năng duy trì đạt 22 triệu đồng/người/năm). Riêng tiêu chí hộ nghèo (tỷ lệ hộ nghèo 12%) mới chỉ có xã San Thàng đạt, 14 xã NTM khó duy trì được tiêu chí này theo tiêu chí nghèo đa chiều hiện nay. Có thể khẳng định 2 tiêu chí khó đạt này cũng rất quan trọng để nâng cao mức sống của người dân và vẫn đang được các xã NTM đưa ra những giải pháp tối ưu trong việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào tăng vụ trồng trọt, chăn nuôi để tăng thu nhập cho người dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo.

Trong 6 xã dự kiến về đích NTM năm 2016, hiện nay xã Nậm Loỏng (thành phố Lai Châu) đã đạt 19 tiêu chí; xã Pắc Ta (huyện Tân Uyên), Hua Nà (huyện Than Uyên) đạt 18 tiêu chí; xã Bum Nưa (huyện Mường Tè) đạt 16 tiêu chí; xã Nậm Tăm (huyện Sìn Hồ), Mường Mô (huyện Nậm Nhùn) đạt 15 tiêu chí

Tuy còn nhiều khó khăn do giao thông cách trở và nhiều lý do khác khiến Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM của một số xã về đích chưa đúng hẹn. Nhưng có thể tin tưởng rằng, với những gì đã đạt được và sự đồng thuận của Nhân dân, xây dựng NTM sẽ tiếp tục có thêm bước tiến mới.