Nước sạch và sức khỏe

Nước sạch có chất lượng cao hơn nước hợp vệ sinh, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ sức khỏe và cải thiện sinh hoạt cho người dân. Nếu sử dụng nước không đảm bảo vệ sinh sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe bởi có nhiều bệnh lây lan qua nước uống (các vi khuẩn gây bệnh tả, thương hàn, phó thương hàn, lỵ, sán lá gan, sán lá phổi, sán lá ruột…). Thiếu nước hoặc sử dụng nước không sạch trong vệ sinh cá nhân còn có thể mắc các bệnh ngoài da, mắt, phụ khoa. Đặc biệt, nếu thiếu hoặc thừa các các yếu tố vi lượng trong nước sẽ gây ra các bệnh: bướu cổ, bệnh về răng do thiếu hoặc thừa flo, bệnh do Nitrit và Nitrat cao trong nước…

Với ý nghĩa quan trọng đó nên tỉnh ta luôn chú trọng nâng cao tỷ lệ cấp nước sạch cho Nhân dân và chỉ tiêu này được đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh. Theo đó, trong 10 chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội XIII Đảng bộ tỉnh có chỉ tiêu thành phần: “... đến năm 2020 trên 95% dân số đô thị được sử dụng nước sạch”.

 Người dân thị trấn Sìn Hồ (huyện Sìn Hồ) sử dụng nước sạch.

Với vai trò chủ đạo trong điều tiết, đảm bảo nguồn nước sạch cho người dân đô thị, thời gian qua, Công ty Cổ phần Nước sạch Lai Châu nỗ lực vận hành, cung cấp nguồn nước sạch phục vụ Nhân dân khu đô thị các huyện: Than Uyên, Tam Đường, Sìn Hồ, Phong Thổ và thành phố Lai Châu.

Theo đó, Công ty tập trung đầu tư và hoàn thiện các dự án cấp nước tại các địa phương trong tỉnh, nhất là việc đầu tư nâng cấp hệ thống phục vụ cấp nước tại thành phố Lai Châu, khu vực đô thị. Hàng năm, yêu cầu các đơn vị sản xuất, cung ứng thường xuyên thực hiện xả rửa, thau rửa các tuyến ống, các bể chứa nước sạch... Tại các nhà máy sản xuất nước của Công ty đều sử dụng các công nghệ mới trong xử lý nước. Bên cạnh đó, Công ty phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng: Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phòng Cảnh sát môi trường (Công an tỉnh) tăng cường công tác bảo vệ nguồn nước, đảm bảo vệ sinh, chất lượng nguồn nước. Sản phẩm nước sạch của Công ty được Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh kiểm định thường xuyên và đều có kết quả an toàn, đảm bảo vệ sinh, chất lượng nước.

Chị Nguyễn Thị Huế (phường Đoàn Kết, thành phố Lai Châu) chia sẻ: Tôi sinh ra và lớn lên ở đây nên được chứng kiến những khó khăn khi không được sử dụng nước sạch. Từ năm 2014 Nhà máy nước Lai Châu đi vào hoạt động với hệ thống thiết bị hiện đại, tôi và bà con rất mừng, yên tâm vì được sử dụng nước sạch đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, sức khỏe được bảo vệ.

Khó đạt chỉ tiêu

Với những nỗ lực, tỷ lệ cư dân đô thị được sử dụng nước sạch đã tăng so với đầu nhiệm kỳ. Tuy nhiên, vẫn chưa đạt chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội XIII, bởi đến cuối tháng 3/2019, tỷ lệ dân số được cấp nước sạch đô thị mới đạt 89,9%. Trong đó, tỷ lệ dân số đô thị được cấp nước sạch ở thành phố Lai Châu và huyện Than Uyên là 96%, huyện Tam Đường 80%, huyện Sìn Hồ 83%, huyện Phong Thổ 90%, huyện Tân Uyên 95%, huyện Nậm Nhùn 0%, huyện Mường Tè 99%. Tổng công suất thiết kế của các nhà máy cấp nước cho các đô thị trên địa bàn toàn tỉnh là 35.000m3 nước/ngày đêm nhưng sản lượng nước sạch đang sản xuất chỉ đạt 15.100m3/ngày đêm.

Lý giải về nguyên nhân đến nay tỷ lệ cấp nước cho cư dân đô thị đạt thấp so với chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội XIII đề ra, ông Vì Văn Chung - Giám đốc Công ty Cổ phần Nước sạch Lai Châu cho biết: Vùng thấp Nậm Tăm được quy hoạch là đô thị trong tương lai nên tỷ lệ dân số đô thị sẽ tính cả số dân ở đây nhưng đến nay vùng này vẫn chưa được công nhận là đô thị. Nguồn kinh phí đầu tư hệ thống đường ống cấp nước cho các hộ dân xa trung tâm đô thị còn hạn hẹp. Đặc biệt, một số hộ dân xa trung tâm đô thị đời sống kinh tế khó khăn và vẫn giữ thói quen sử dụng nước giếng, nước ở mó nên không sử dụng nước sạch.

Tìm hiểu tại các huyện: Mường Tè, Tân Uyên, chúng tôi được biết, tại đây đã được đầu tư xây dựng các nhà máy đảm bảo sản xuất được nước sạch. Việc vận hành được huyện giao cho một số tổ chức, cá nhân đảm nhiệm song do thiếu cán bộ, thiếu kinh nghiệm khiến công tác vận hành của nhà máy chưa đúng, chưa đảm bảo theo thiết kế, chưa biết sử dụng hóa chất... nên nước sản xuất ra chưa đạt tiêu chuẩn nước sạch.

Bên cạnh đó, việc quản lý hệ thống đường ống phân phối và bể chứa nước chưa được quan tâm đúng mức, vì vậy đã bị hư hỏng, xuống cấp, gây vỡ, rò rỉ đường ống, làm cho các chất ô nhiễm từ bên ngoài thấm ngược vào trong nên dù nước cấp có đảm bảo chất lượng cũng sẽ bị ô nhiễm nếu không được quản lý tốt.

Giải pháp nào?

Trong phiên họp thường kỳ UBND tỉnh tháng 3 vừa qua, các giải pháp để thực hiện 2 chỉ tiêu khó đạt (trong đó có chỉ tiêu cấp nước sạch cho cư dân đô thị) được các ngành liên quan đề xuất và đại biểu thảo luận sôi nổi. Theo đề xuất của Sở Xây dựng, cần xây dựng nhà máy xử lý nước, cung cấp nước sạch cho thị trấn Nậm Nhùn và không tính toán dân số vùng thấp Nậm Tăm là dân số đô thị. Kiểm soát tốt chất lượng đầu ra đến từng hộ dân trong đô thị đảm bảo chất lượng đạt tiêu chuẩn nước sạch theo quy định hiện hành. Ưu tiên vốn cho việc đầu tư hệ thống đường ống cấp nước sạch trong đô thị bị hư hỏng; rà soát, kiểm tra kịp thời sửa chữa các đường ống cấp nước sạch trong đô thị bị hư hỏng, đảm bảo lượng nước sạch cấp cho các hộ dân trong đô thị. Bên cạnh đó, cần phổ biến truyên truyền cho người dân biết lợi ích của việc sử dụng nước sạch để bỏ thói quen sử dụng nước mó, giếng.

Một con số đáng chú ý là không cư dân đô thị nào của huyện Nậm Nhùn được sử dụng nước sạch. Trong khi đó tại đây hiện có một nhà máy nước công suất 500m3/ngày đêm được đầu tư từ khi thành lập huyện. Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, nhà máy này nếu vận hành đúng vẫn có thể sản xuất được nước sạch (bởi từng có thời điểm Công ty Cổ phần Nước sạch Lai Châu vận hành giúp đã đạt tiêu chuẩn nước sạch). Do đó, để nâng tỷ lệ cư dân đô thị Nậm Nhùn được sử dụng nước sạch, giải pháp trước mắt là cần quan tâm khâu vận hành và đầu tư nâng công suất cho nhà máy.

Từ thực tế cho thấy, để đảm bảo chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội XIII Đảng bộ tỉnh đề ra, ngoài các giải pháp trên cần sớm khắc phục yếu kém trong khâu quản lý, vận hành tại các huyện. Thiết nghĩ, tỉnh xem xét giao đầu mối quản lý vận hành hệ thống nước sạch phục vụ Nhân dân khu vực đô thị cho những đơn vị có kinh nghiệm, năng lực chuyên về cung cấp nước (nòng cốt trong lĩnh vực này trên địa bàn tỉnh hiện nay là Công ty Cổ phần Nước sạch Lai Châu). Đồng thời, tỉnh cần yêu cầu đơn vị được giao quản lý ký cam kết về đảm bảo chất lượng nước sạch, ổn định việc cung cấp nước sạch trên mạng lưới hiện có và sử dụng các nguồn lực để tăng cường chống thất thoát, thất thu... nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Nhân dân trong tỉnh. 

Xã hội hóa là điều nên làm song việc lựa chọn đơn vị có đủ năng lực để đảm nhiệm hoạt động sản xuất và cung ứng nước sạch đang là mấu chốt để giải bài toán nước sạch cho dân cư đô thị. Để hoàn thành mục tiêu đến năm 2020, trên 95% dân số đô thị của tỉnh được sử dụng nước sạch, tỉnh cần sớm có những giải pháp đúng, trúng và kịp thời.