Thực trạng

Anh Đặng Đình Hoan – Trưởng Phòng thu (BHXH tỉnh) dẫn ra một dãy số đáng ngại khi nói về nợ đọng bảo hiểm: Tính đến đầu tháng 7/2013, toàn tỉnh có 852 đơn vị tham gia BHXH, BHYT, thì 177 đơn vị, tổ chức nợ trên 3 tháng; 85 doanh nghiệp nợ trên 6 tháng. Tìm hiểu một số đơn vị sản xuất kinh doanh trên địa bàn thị xã Lai Châu chúng tôi thấy Doanh nghiệp tư nhân thương mại và Dịch vụ Chung Tít đến nay đã nợ BHXH 56 tháng. Đây là đơn vị sử dụng lao động làm các công việc nặng nhọc và có yếu tố rủi ro nhưng đơn vị chỉ thực hiện đóng bảo hiểm cho 2 người (giám đốc và kế toán). Đã đăng ký tham gia bảo hiểm, song số tiền nợ cứ tăng theo thời gian, tính đến trung tuần tháng 7 lên tới gần 30 triệu đồng.

Nhân viên Phòng thu, Bảo hiểm Xã hội tỉnh (bên trái) đôn đốc Chi nhánh Công ty TNHH Kim loại màu Lai Châu trả nợ bảo hiểm đúng quy định.

Công ty Cổ phần Sông Đà 7.02 theo giấy đăng ký kinh doanh đóng chân trên địa bàn huyện Tam Đường nhưng thực hiện thi công công trình Thủy điện Bản Chát tại huyện Than Uyên. Tính đến thời điểm 30/6, số tiền nợ của đơn vị lên tới 1,873 tỷ đồng, tương đương với thời gian 27 tháng. Mặc dù cơ quan BHXH tỉnh đã tăng cường các biện pháp đôn đốc thu nợ nhưng không có sự chuyển biến. Cũng theo thông tin từ BHXH tỉnh, Tòa án Nhân dân huyện Than Uyên đang hoàn tất hồ sơ và đưa ra xét xử đối với Công ty này trong thời gian tới. Một số đơn vị như: Công ty TNHH Tư vấn và Xây dựng Chiến Thắng nợ bảo hiểm 50 tháng. “Nhiều lần chúng tôi đến đột xuất nhưng đơn vị giao cho nhân viên kế toán tiếp vì biết rằng việc trả lời về việc đóng hay gia hạn thời điểm nộp bảo hiểm không thuộc thẩm quyền của người này” – anh Ngô Minh Đoàn, nhân viên Phòng thu (BHXH tỉnh) cho biết. Được biết, đã có lần BHXH tỉnh có thông báo đề nghị nộp tiền bảo hiểm gửi qua đường bưu điện đến Công ty, nhưng sau đó, cơ quan BHXH lại nhận được thông báo gửi trả lại. Ngoài ra, còn phải kể đến các đơn vị nợ đọng bảo hiểm như: Doanh nghiệp tư nhân Quảng Lợi (nợ 33 tháng); Công ty trách nhiệm hữu hạn Kim Long (nợ 63 tháng); Công ty TNHH Kim loại màu Lai Châu (30 tháng)…

Tìm hiểu thêm những nguyên nhân nợ đọng bảo hiểm, được biết, do việc sản xuất, kinh doanh không hiệu quả nên một số doanh nghiệp vừa và nhỏ lâm vào tình trạng thua lỗ, mất khả năng trả nợ, cứ thế số nợ ngày càng tăng nên không có tiền nộp bảo hiểm. Một số đơn vị sử dụng lao động, người lao động (NLĐ) chưa nhận thức đầy đủ pháp luật và quy định thực hiện trong thu nộp BHXH, BHYT cho NLĐ. Chính sự chưa hiểu biết này khi chế độ chậm được giải quyết hoặc không được giải quyết NLĐ vẫn chấp nhận mà không đòi hỏi quyền lợi chính đáng khi tham gia BHXH. Nhìn xa hơn, tình trạng nợ đọng BHXH sẽ ảnh hưởng đến việc giải quyết chính sách cho NLĐ. Bởi cơ quan BHXH sẽ chấm dứt việc chi trả các quyền lợi cho NLĐ ngay khi đơn vị, doanh nghiệp ngừng đóng bảo hiểm. Ngoài ra, việc chậm đóng BHXH sẽ khiến việc chốt sổ chậm và NLĐ không được nhận sổ BHXH theo đúng hạn. Trong khi hàng tháng, tiền BHXH do NLĐ nộp đã bị trừ trực tiếp vào thu nhập, do vậy, không ai khác, chính NLĐ phải tự bảo vệ lấy quyền lợi của mình.

Trong những năm qua, việc chấp hành đăng ký tham gia, khai báo tăng, giảm, chuyển nộp tiền và giải quyết chế độ cho NLĐ còn nhiều điều phải bàn. Các tổ chức kinh tế khu vực ngoài quốc doanh: trốn đóng, đóng không đủ số lao động thực tế làm việc tại doanh nghiệp, mức lương tham gia thấp hơn nhiều so với tiền lương thực tế làm căn cứ đóng BHXH. Nhiều đơn vị nợ đọng, chiếm dụng tiền BHXH kéo dài mà chưa bị xử lý dẫn đến quyền lợi của NLĐ bị vi phạm và chậm được giải quyết các chế độ BHXH. Trước đây, tình trạng chây ỳ, dây dưa nợ BHXH thường diễn ra ở các doanh nghiệp tư nhân thì thời gian gần đây một số doanh nghiệp, cơ quan nhà nước cũng rơi vào tình trạng tương tự. Tính đến thời điểm 30/6, Công ty Cổ phần Sách và Thiết bị trường học Lai Châu nợ 12 tháng với số tiền 64,7 triệu đồng; Công ty Cổ phần Thủy điện Chu Va (Tam Đường) nợ 11 tháng: 61 triệu đồng…

Khó xử lý

“Trước tình hình trên, BHXH đã có nhiều biện pháp như: cử cán bộ thường xuyên tiếp cận, nắm bắt tình hình hoạt động của các đơn vị; có văn bản thông báo, đề nghị đơn vị khắc phục nợ đọng và tiến hành các hoạt động kiểm tra. Nhưng thực tế, tình hình nợ đọng BHXH không những không giảm mà ngày càng tăng.  “Xử lý đối với cơ quan, đơn vị do nhà nước quản lý thì không đáng ngại, nhưng đối với 1 số đơn vị tư nhân mới khó” – anh Đặng Đình Hoan – Trưởng Phòng thu (BHXH tỉnh) bày tỏ quan điểm về xử lý nợ đọng bảo hiểm.

Có những đơn vị doanh nghiệp trong danh sách thực hiện nghĩa vụ BHXH thì có địa chỉ, số điện thoại rõ ràng, nhưng khi cán bộ đến thu nợ thì cửa đóng, then cài không hoạt động nên BHXH tỉnh không có cơ sở điều chỉnh tăng, giảm, đồng nghĩa với số tiền nợ cứ tăng dần lên. Cụ thể như Chi nhánh Công ty TNHH Kim Long đăng ký tại phường Đoàn Kết (thị xã Lai Châu) nhưng thực tế không tìm thấy trụ sở Công ty. Cơ quan BHXH tỉnh đã gửi thông báo đến UBND phường đề nghị phối hợp để xác minh nhưng vẫn không tìm thấy.

Việc thu hồi nợ đọng do cơ quan BHXH thực hiện, nhưng lại không có thẩm quyền thanh tra, xử phạt mà chỉ đề nghị với các cơ quan hữu quan tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH. Trong khi đó, Luật BHXH không có điều khoản quy định truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những đơn vị, cá nhân vi phạm về lĩnh vực này. Do vậy, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, xử lý nghiêm minh, triệt để đối với các đơn vị nợ đọng BHXH kéo dài.