Cách đây 50 năm, ngày 16/6/1967, Bộ Công an đã ban hành Quyết định số 426/QĐ về việc thành lập “Phòng theo dõi phong trào Bảo vệ trị an và Xây dựng lực lượng Công an xã” gọi tắt là “Phòng theo dõi xã”. Đây là tổ chức chuyên trách đầu tiên trực thuộc Bộ trưởng Bộ Công an, có nhiệm vụ giúp Bộ trưởng chỉ đạo lực lượng Công an các cấp thực hiện phương hướng, nội dung, biện pháp vận động Nhân dân tích cực tham gia phong trào “Bảo vệ trị an”, đấu tranh chống mọi âm mưu hoạt động của bọn phản cách mạng, các loại tội phạm khác và chỉ đạo việc xây dựng lực lượng Công an xã, nhằm đẩy mạnh công cuộc xây dựng xã vững mạnh về an ninh trật tự (ANTT). Ngày 16/6/2007, Bộ trưởng Bộ Công an ký Quyết định số 916/2007/QĐ-BCA xác định ngày 16/6 hàng năm là Ngày truyền thống của lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ.

Cùng với sự trưởng thành và lớn mạnh của lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ nói chung, lực lượng chuyên trách Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ tỉnh Lai Châu cũng ra đời và luôn sát cánh với các lực lượng chức năng Công an tỉnh làm tốt công tác vận động quần chúng bảo vệ ANTT; công tác dân vận của lực lượng Công an Lai Châu; tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc lực lượng Công an cấp cơ sở thực hiện các chủ trương, biện pháp xây dựng phong trào quần chúng bảo vệ ANTT; quản lý xây dựng lực lượng Công an xã, hướng dẫn lực lượng Bảo vệ dân phố, Bảo vệ cơ quan doanh nghiệp và các tổ chức bảo vệ ANTT tại cơ sở…

Đại tá Bùi Gia Lượt - Phó Giám đốc Công an tỉnh (thứ 2 từ phải sang) về cơ sở động viên các điển hình tiên tiến trong phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ.

Trải qua các thời kỳ cách mạng, lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ Công an Lai Châu luôn biết dựa vào dân, giữ mối liên hệ mật thiết với quần chúng Nhân dân; biết tập hợp các tổ chức xã hội, quần chúng Nhân dân đấu tranh làm thất bại âm mưu thâm độc của kẻ thù, giữ vững thành quả cách mạng. Thời kỳ đầu mới được thành lập với quân số ít, phương tiện phục vụ công tác chiến đấu còn thiếu thốn, nhưng bằng tinh thần trách nhiệm, mưu trí, dũng cảm và các phương pháp nghiệp vụ khéo léo, linh hoạt, lực lượng Công an Lai Châu đã phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ nhiều toán do thám của địch. Phá tan âm mưu bạo loạn của bọn tề, phỉ; đánh các cụm phỉ ở Mường Lầm, Muội Nọi, Chiềng Pấc, Mường Hiên... Kịp thời ngăn chặn âm mưu hoạt động của bọn phản động như: vụ bạo loạn ở Thuận Châu do tên Bạc Cầm Thủy cầm đầu; âm mưu “Phỉ hóa toàn dân” của thực dân Pháp tại các vùng dân tộc ít người... Tích cực xây dựng, củng cố và ổn định tình hình vùng giải phóng, cải tạo bọn tề, ngụy, phản động; chi viện cho miền Nam đấu tranh thống nhất đất nước, kịp thời xóa một số vụ nhen nhóm phản động, ổn định tình hình dân cư.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Ty Công an Lai Châu xác định công tác vận động quần chúng tham gia bảo vệ trị an là một trong những nhiệm vụ lớn. Qua đó, tích cực tuyên truyền giáo dục nâng cao cảnh giác chính trị cho cán bộ, bộ đội, Nhân dân thường xuyên, liên tục, sâu rộng, vận động quần chúng tham gia bảo vệ an toàn địa phương, bảo vệ công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa, đấu tranh thống nhất nước nhà. Bên cạnh đó, kết hợp trong các cuộc vận động cải cách dân chủ, hợp tác hóa nông nghiệp để phát động phong trào bảo vệ trị an ở nông thôn; lồng ghép phong trào bảo vệ trị an vào đợt phát động xây dựng nếp sống mới; sử dụng các hình thức tuyên truyền như: tổ chức các lớp học của trường Đảng, các ngành, xí nghiệp, công trường.

Để phong trào quần chúng bảo vệ trị an phát triển sâu rộng, lực lượng Công an Lai Châu phát động phong trào bảo vệ trị an là một tiêu chuẩn giỏi trong phong trào thi đua. Qua đó, đã giải quyết tốt tư tưởng, nâng cao nhận thức về âm mưu của địch, ý nghĩa, mục đích của phong trào trị an, quyền đấu tranh của các dân tộc và nêu cao lòng tự hào dân tộc để quần chúng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Trên cơ sở đó giáo dục tốt tinh thần đoàn kết dân tộc và đoàn kết nội bộ trong quần chúng Nhân dân. Chính từ phong trào này, quần chúng Nhân dân đã có nhiều sáng tạo trong phong trào bảo vệ trị an.

Sau năm 1975, đất nước hoàn toàn thống nhất, lực lượng Công an Lai Châu lại tiếp tục vận động quần chúng Nhân dân đẩy mạnh sản xuất, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ. Qua đó, ngăn chặn hoạt động chống phá của bọn phản động ở địa phương, ổn định ANTT và đời sống của Nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Phục vụ chính sách của Đảng đưa hàng vạn đồng bào miền xuôi lên xây dựng kinh tế mới. Đồng thời, phát hiện, xử lý bọn xấu tung tin gây chia rẽ đồng bào miền xuôi với đồng bào dân tộc miền núi; ngăn chặn không để bọn phản cách mạng dụ dỗ Nhân dân chạy sang biên giới Lào theo phỉ.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng Công an Lai Châu tiếp tục phát động quần chúng quản lý ngụy quân ngụy quyền; bắt tập trung cải tạo hàng trăm đối tượng có hoạt động phản cách mạng; rà soát làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Cùng với các ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền Nhân dân thực hiện nếp sống mới, không mê tín dị đoan, không tin ma chò, ma chài.

Ngày 25/11/2003, Quốc hội khóa XI thông qua Nghị quyết chia tách tỉnh Lai Châu thành tỉnh Lai Châu (mới) và tỉnh Điện Biên. Sau khi chia tách tỉnh, mặc dù quân số còn thiếu, song từ 2004 đến nay, Công an Lai Châu vừa củng cố tổ chức vừa xây dựng cơ sở vật chất phục vụ công tác chiến đấu. Lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ ngày càng lớn mạnh toàn diện, khắc phục khó khăn tham mưu cho Đảng ủy, Ban Giám đốc Công an tỉnh tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị quan trọng của Bộ Chính trị, Trung ương Đảng, Chính phủ về nhiệm vụ xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ còn tham mưu Đảng ủy, Ban Giám đốc Công an tỉnh xây dựng và triển khai kế hoạch tăng cường công tác đảm bảo ANTT, tham gia phối hợp củng cố hệ thống chính trị ở 33 xã trọng điểm phức tạp về ANTT; chủ động phát hiện, phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn làm thất bại âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động; các mâu thuẫn trong quần chúng Nhân dân được giải quyết ngay tại cơ sở, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống; củng cố và xây dựng lực lượng nòng cốt trong công tác đảm bảo ANTT, xây dựng thế trận an ninh Nhân dân gắn với thế trận quốc phòng toàn dân.

Tăng cường lực lượng xuống cơ sở tham mưu cấp ủy, chính quyền các xã, phường, thị trấn chỉ đạo các tổ chức, đoàn thể cùng phối hợp tổ chức nhiều đợt phát động phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ, lồng ghép với các phong trào cách mạng khác như: “Xóa đói, giảm nghèo”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, vận động Nhân dân tố giác tội phạm, tham gia quản lý những người lầm lỗi tại cộng đồng dân cư, xây dựng khu dân cư an toàn, đoàn kết.

Thực hiện Chỉ thị 09-CT/TW ngày 1/12/2011 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ trong tình hình mới”, dưới sự quan tâm, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền, sự phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở, các đơn vị chức năng đã xây dựng quy chế phối hợp, phân công trách nhiệm cụ thể, đẩy mạnh công tác tuyên truyền dưới nhiều hình thức.

Đến nay, lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ đã tham mưu cấp ủy, chính quyền địa phương bố trí mỗi xã đủ một đồng chí Trưởng, một đồng chí Phó trưởng Công an xã, mỗi thôn bản có một đồng chí Công an viên. Hiện tại, toàn tỉnh có 96 xã với tổng số 2.065 đồng chí Công an xã, trong đó 95 Trưởng Công an xã (7 trong số đó là Công an chính quy đảm nhận chức danh Trưởng Công an xã); 97 Phó Công an xã (1 đồng chí là Công an chính quy); 1.837 Công an viên; 9 ban bảo vệ dân phố, 129 tổ bảo vệ dân phố với 531 thành viên; 23 tổ bảo vệ cơ quan, doanh nghiệp với 217 thành viên. Tăng cường, củng cố và kiện toàn 19.905 cán bộ bán chuyên trách làm công tác xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ ở cơ sở. Xây dựng 32 mô hình tiêu biểu, triển khai 250 điểm; 5.871 tổ chức quần chúng bảo vệ ANTT với 35.122 thành viên.

Hoạt động của các mô hình và tổ chức quần chúng bảo vệ ANTT đạt nhiều hiệu quả đã thu hút đông đảo quần chúng Nhân dân tham gia. Một số mô hình tiêu biểu và hoạt động tốt như: “Hũ gạo tình thương”, “Dòng họ tự quản”, “Cụm liên kết an ninh trật tự”, “Xã, bản không có tội phạm và tệ nạn ma túy”, “Cụm liên kết giáp ranh về ANTT” của Công an huyện Than Uyên; “Quản lý giáo dục trẻ em làm trái pháp luật”, “Phụ nữ không có chồng con nghiện ma túy”, “Giáo dục, quản lý trẻ em hư, người chưa thành niên vi phạm pháp luật”, “Người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng cùng giúp đỡ nhau phát triển”, “Khu phố an toàn”, “Câu lạc bộ phòng chống bạo lực gia đình”…

Qua xây dựng, nhân rộng các mô hình xuất hiện nhiều gương điển hình tiên tiến tiêu biểu là những người có uy tín như: già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ, người cao tuổi. Đặc biệt trong số đó có nhiều người tuổi cao, sức yếu nhưng không quản ngại khó khăn, gian khổ ngày đêm tận tụy đến từng hộ gia đình tuyên truyền, vận động, giải thích cho bà con nêu cao tinh thần cảnh giác, tích cực tham gia bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, phòng chống tội phạm, bài trừ tệ nạn xã hội.

Từ những việc làm trên, công tác Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ đã tạo được sức hút và sự lan tỏa to lớn từ các gia đình, thôn, bản đến các xã, phường, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp, đoàn thể, trường học. Ghi nhận những thành tích xuất sắc của lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ, 50 năm qua, hàng trăm lượt tập thể, cá nhân thuộc lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ Công an Lai Châu vinh dự được các cấp, các ngành tặng nhiều Bằng khen, Giấy khen. 50 năm xây dựng và trưởng thành, lực lượng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ Công an Lai Châu đã xây dựng nền tảng, bước tiến vững chắc góp phần quan trọng trong quá trình phát triển bền vững của vùng biên ải Lai Châu.