Ngày xuân trên rẻo cao, bà con trong các bản Mông thường mời khách quý chén rượu kỳ công cất, ủ từ lâu. Chén rượu thơm men nồng của ngô, lịm mùi lá rừng, lại ngòn ngọt, chan chát, tê tê nơi đầu lưỡi. Chén rượu uống đến đâu tỉnh cả người đến đó. Chén rượu lúc uống thì dễ, mà say thì lịm đi vì ngây ngất. Trong cơn chếnh choáng, ta chỉ thấp thoáng thấy tà váy xúng xính, rực rỡ của các cô gái đi lại giữa nhà.

Cây táo mèo dù được trồng trong vườn nhà hay mọc hoang trên các sườn đồi, dốc núi cũng đều tự hút chất từ đá sỏi, hấp thụ nắng gió, mưa ngàn mà vươn thẳng, xung quanh tua tủa gai nhọn, ngạo nghễ nở hoa, kết trái. Quả táo mèo mới ăn thì chua chát đấy, nhưng ngậm lâu lại có vị ngọt đọng mãi nên người vùng cao thường đùa trêu “quả chua chát là quả khổ trước sướng sau”. Người Mông truyền miệng câu chuyện về quả táo mèo, rằng: “Đi chợ phiên con trai thổi khèn đi theo váy mông con gái, cô gái ngúng nguẩy bỏ đi. Họ cùng vào hàng thắng cố, hớp chén rượu táo mèo, má cô gái ửng đỏ, đến lúc táo mèo ngấm, cô đắm đuối nhìn chàng trai, tình yêu đến từ cái say rượu táo mèo, say ánh mắt si tình của chàng trai Mông. Rượu táo mèo là mối giao hẹn, để đôi lứa suốt đời say nhau, để vợ chồng cùng nhau chia sẻ những đắng cay, ngọt bùi trong cuộc sống như vị rượu ấy…”.

Khoảng tháng 9, tháng 10, từ chợ phiên Sìn Hồ đến chợ Dào San (Phong Thổ), San Thàng (thị xã Lai Châu) đã thấy cơ man là táo mèo. Quả táo mèo còn màu xanh nhàn nhạt, vàng hườm của nắng. Táo mèo đựng trong lu cở, chất đầy bao tải hoặc đổ đống; lúc lỉu đầy cành, nặng trĩu cả cây… mời mọc người đến hái.

Cả cân táo mèo ấy, đem về rửa sạch, bổ khía rồi bỏ cả vào chum, vại sạch. Muốn ngon, rượu để ngâm táo mèo phải là rượu ngô chính hãng. Rượu ngô Lai Châu ngon phải kể đến những vùng: Sùng Phài (Tam Đường), Xà Dề Phìn (Sìn Hồ). Ngô hạt vàng, chắc mẩy được ươm từ cái nắng, gió, và chất đất vùng cao. Ngô phơi nắng, nấu rượu, người Mông mời bạn bè đến uống quanh năm. Men lá được làm rất kỳ công, có khi phải mất đến một tuần. Rượu men lá ấy uống tuy say nhưng không hại dạ dày bởi hương vị thiên nhiên đã ngấm đều trong từng giọt rượu nguyên chất.

Ông chủ nhà dân tộc Mông mang chum rượu quý đã chôn từ mấy năm trước ra sân, xòe bật lửa đánh tách, thấy trên bề mặt chén rượu nhảy nhót màu lửa xanh chứng tỏ rượu đã nồng, đã ngon lắm! Rượu này đổ vào chum táo mèo rồi bịt miệng chum lại. Dù là tết năm nay hay tết năm sau mang ra mời khách thì riêng rượu cũng đã là món “đặc sản” quý trong mâm cỗ rồi! Ngoài ra, quả táo mèo (còn gọi là quả sơn tra) là một vị thuốc trong đông y, tốt cho đường tiêu hóa, giúp hạ huyết áp, giảm cholesterol, bảo vệ gan, chống ung thư…

Ngày tết, người Mông thường treo thịt ba chỉ lên gác, mùi oi khói, vị ngầy ngậy của thịt mà xào với gừng, bên cạnh là bát canh rau cải hơi đắng và chén rượu táo mèo đã vàng lựng, thơm lừng, cay cay nồng nồng thì… trong cái lạnh se sắt của vùng sương mù, du khách không thể quên mâm cơm mùa xuân mới lạ nơi rẻo cao này.

Rượu táo mèo được người dân dùng đón khách quý, là món quà gửi gắm tình thân để trao nhau ngày tết. Không chỉ mang trong mình dấu ấn văn hóa, đặc sắc vùng cao, rượu táo mèo còn là hương rừng, vị núi quấn quýt, vấn vương lòng người mỗi khi thưởng rượu hay lúc hoài nhớ về vùng quê Lai Châu yêu dấu.