Văn hóa
Chiếc gùi - nét văn hóa vùng Tây Bắc
Hoài Thương
Nhấn để tìm kiếm tin cùng tác giả
Thứ hai, 20/09/2010 11:25
lc-icon - (BLC) - Có mặt trong đời sống của đồng bào dân tộc Mông, Thái, Dao, Giáy… vùng Tây Bắc tự bao giờ không ai biết nữa, chỉ biết rằng chiếc gùi đã cùng với người dân vùng cao chia sẻ những nhọc nhằn. Mỗi khi ai đó xa quê, gùi lại là nỗi thương nhớ trong kí ức của người yêu rừng, nhớ suối…
Chiếc gùi - vật dụng quen thuộc của đồng bào các dân tộc Tây Bắc. Ảnh: H.T

Ở một góc nào đó thẳm sâu trong tâm hồn của người dân Tây Bắc, chiếc gùi như một người bạn tâm giao để họ bộc bạch nỗi niềm riêng. Từ bàn tay cần cù khéo léo, tính kiên trì và óc thẩm mỹ sáng tạo, gùi như tấm lòng người Tây Bắc thơm thảo, gắn cuộc đời với nương rẫy, núi rừng. Khi hoa ban nở rộ, những chồi non lộc biếc giữa đại ngàn căng mình đón khí trời ấm áp; khi những tiếng khèn, tiếng pí của hội vui xuân trên các bản mường khép lại thì cũng là lúc gùi cùng với người dân vùng cao lên nương gieo hạt, trồng cây… Gùi đã góp sức làm thay da đổi thịt trên các vùng đất để hôm nay màu xanh của lúa, ngô, khoai, sắn; của những cây công nghiệp như cao su, trẩu, quế, thông, hồi… đã phủ khắp núi đồi.

Không phải ngẫu nhiên gùi hình thành và có ở miền Tây Bắc. Tạo hóa thật công bằng khi ban tặng người Tây Bắc chiếc gùi thân thương, để họ có thể leo ngang sườn dốc mang thóc, ngô hay nắm rau dớn, củ măng về nhà. Nhờ gùi, cuộc sống người vùng cao đã bớt đi khó khăn, đôi tay người vùng cao đỡ phần mệt mỏi.
Chuyện kể rằng: xưa có đôi trai gái yêu nhau. Trai nghèo yêu con gái nhà Phình giàu có. Họ nhà Phình bảo: thằng ấy là thân trâu, thân ngựa không có công danh chức tước trong bản làng, yên ngựa đặt lên lưng ngựa sao giờ ngựa lại đặt lên yên. Để ngăn cản tình yêu của đôi trai gái, họ Phình đã cướp hết ruộng nương, đốt nhà… khiến chàng trai phải bỏ bản đi nơi khác. Thương nhớ người yêu, ngày đêm cô gái ra khóm tre nơi hai người đã trồng để khắc ghi lời chung thủy. Lạ thay năm tháng qua đi, cây tre ấy không già cỗi mà sinh sôi nảy nở phủ khắp cả rừng xanh, cây nào cũng thon dài, chỉ vừa bằng cổ tay của đứa bé mới sinh, tròn trịa và thẳng tắp. Nỗi nhớ người yêu dâng trào, quay quắt đến nao lòng cô quyết định đi tìm chàng trai. Cô liền đốn cây tre, nạo vỏ, lấy cật tre, chẻ ra lạt nhỏ rồi đan tạo thành khối hình trụ, miệng loe ra giống hình bông hoa gạo, đáy thì nhỏ các sợi đan nhau làm thành 4 góc vuông sắc cạnh. Các nan đan vắt chéo nhau tạo hình hoa văn tượng trưng cho tình yêu bất diệt, lòng chung thủy, đồng thời đó còn là niềm tin, cầu mong sự bình yên may mắn và hạnh phúc. Gùi được giữ cứng, chắc bởi 9 thanh ngang. Cô đi hết ngọn núi này, đến núi khác hết quả đồi này đến quả đồi kia và cuối cùng cô đã gặp được chàng, 2 người đã sống trọn kiếp bên nhau.
Theo tiếng Dao, cây tre để đan gùi có tên là Lào Phin, tiếng Thái là KhảngKlúng, tiếng Mông là XungTrở. Dây làm quai đeo gùi cũng được bà con lấy từ các sợi của vỏ cây sì trong rừng. Lào Phin quý và hiếm nên bà con trồng, chăm sóc cẩn thận không lấy măng như những loại tre khác. Trồng tre được 3 năm khoảng 2 sải tay thì bà con lại đốn về đan gùi.
Trong cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, gùi xung trận như một người chiến sĩ kiên trung, cùng bà con dân bản trèo đèo lội suối cõng muối, tải đạn ra tiền tuyến giúp quân dân ta làm nên bao thắng lợi hào hùng. Góp nhặt yêu thương từ nơi này đến nơi khác, trên lưng các mẹ, các chị, gùi còn là cái nôi cho em thơ giấc ngủ nồng say. Hơn thế nữa gùi còn cõng gạo nuôi con chữ chắp cánh cho những ước mơ tới trường. Để đến bây giờ khắp các bản mường đâu đâu cũng có tiếng ca hát, tiếng học bài; tiếng đồng lòng quyết tâm của tuổi trẻ đứng lên xây dựng quê hương. Vào những đêm trăng sáng bên cọn nước chảy êm đềm hay trong những đêm hội bập bùng ngọn lửa tình cháy bỏng, gùi đã mang cây khèn, cây sáo giúp cho trai làng, gái bản thổ lộ, trao nhau ân tình. Và sau mỗi đêm hội gùi lại xe kết những lời hẹn ước yêu thương cho nam thanh nữ tú nên duyên chồng vợ.
Gùi chính là một nét đẹp trong bản sắc văn hóa của đồng bào miền Tây Bắc. Gùi cũng là nút thắt sợi tình đoàn kết bản trên mường dưới thêm thắm đượm nghĩa tình, mỗi khi mùa vụ đến, bà con lại đi gùi thóc, ngô… giúp nhau. Con trai đan gùi và con gái thêu thùa đã trở thành bức tranh miền sơn cước đi vào lòng người với bao ý nghĩa. Ở đó người đọc sẽ cảm nhận được thông điệp xanh về cuộc sống làng quê Việt Nam bình dị với tấm lòng thơm thảo, hiếu đạo, hay đó còn là tâm tư tình cảm, nhân dân trao đổi kinh nghiệm sản xuất, cùng nhau xây dựng đời sống văn hóa ở bản làng. Ngày nay đã có bao nhiêu phương tiện hiện đại ra đời nhờ ứng dụng khoa học kĩ thuật nhưng hình bóng gùi vẫn không bao giờ phai nhạt, gùi đã khắc in vào mỗi ngọn núi, dáng cây, mỗi tên bản, tên làng. Và đặc biệt với người Tây Bắc, chắc chắn rằng sẽ không một phương tiện nào có thể thay thế được và gùi sẽ ngày càng nặng lòng với bao thế hệ.
Ý kiến bạn đọc

Tin đọc nhiều

Có thể bạn quan tâm
Tin cùng chuyên mục
Để trò chơi dân gian "sống" mãi theo thời gian
Để trò chơi dân gian "sống" mãi theo thời gian
Văn hóa
22/12/2025 22:46
Trong đời sống cộng đồng các dân tộc ở Lai Châu, những trò chơi dân gian đã trở thành một phần không thể thiếu của ngày hội, ngày tết. Dù cuộc sống đã đổi thay, nhịp sống hiện đại lan tỏa đến từng bản làng, nhưng những trò chơi như: ném còn, tu lu, bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy… vẫn được gìn giữ, truyền lại và ngày càng phát triển mạnh mẽ. Không chỉ mang tính giải trí, những trò chơi ấy còn là cầu nối gắn kết cộng đồng, là bản sắc văn hóa trong đời sống của đồng bào.
Người giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc Thái
Người giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc Thái
Văn hóa
18/12/2025 23:12
Dù tuổi đã cao nhưng bà Tống Thị Lý (sinh năm 1966, dân tộc Thái ở bản Nậm Củm, xã Mường Tè) vẫn miệt mài với việc may, thêu trang phục của dân tộc mình. Bà không chỉ được biết đến là người lưu giữ những đường nét tinh tế của trang phục truyền thống, mà còn là người tiên phong biến việc may, thêu trang phục thành sinh kế, tạo thu nhập ổn định cho gia đình.
Trường THCS Đông Phong: Điểm sáng giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
Trường THCS Đông Phong: Điểm sáng giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
Văn hóa
17/12/2025 13:14
Là ngôi trường thuộc địa bàn mang đậm bản sắc văn hóa các dân tộc, đặc biệt là văn hóa dân tộc Giáy, Trường Trung học cơ sở (THCS) Đông Phong (phường Tân Phong) luôn quan tâm, chú trọng việc giáo dục ý thức gìn giữ nét đẹp văn hóa dân tộc cho học sinh bằng nhiều hoạt động ý nghĩa. Việc làm này giúp học sinh toàn trường hiểu và có những hành động thiết thực gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Đường đá cổ Pa Vi: Giá trị lịch sử mở lối phát triển du lịch trải nghiệm
Đường đá cổ Pa Vi: Giá trị lịch sử mở lối phát triển du lịch trải nghiệm
Văn hóa
14/12/2025 22:22
Hơn một thế kỷ trôi qua, con đường đá cổ Pavi vẫn lặng lẽ nằm giữa đại ngàn Hoàng Liên Sơn như một dòng chảy ký ức không ngừng nghỉ. Từ con đường lịch sử trăm năm tuổi, Pavi hôm nay đang mở ra hướng đi mới cho du lịch trải nghiệm độc đáo, thu hút du khách yêu thiên nhiên và khám phá di sản.
Hội nghị “Giải pháp đẩy mạnh khai thác, quản lý sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm kết nối hai tỉnh Lai Châu - Lào Cai”
Hội nghị “Giải pháp đẩy mạnh khai thác, quản lý sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm kết nối hai tỉnh Lai Châu - Lào Cai”
Văn hóa
14/12/2025 09:58
Chiều 13/12, tại bản Sin Suối Hồ (xã Sin Suối Hồ), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai tổ chức Hội nghị “Giải pháp đẩy mạnh khai thác, quản lý sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm kết nối hai tỉnh Lai Châu - Lào Cai”.
Giữ bản sắc văn hóa qua thể thao dân tộc
Giữ bản sắc văn hóa qua thể thao dân tộc
Văn hóa
13/12/2025 22:47
Giữa nhịp sống hiện đại, các môn thể thao truyền thống như: tung còn, đẩy gậy, bắn nỏ, tù lu, đi cà kheo vẫn được đồng bào vùng cao Lai Châu gìn giữ. Những trò chơi này không chỉ góp phần gắn kết người dân mà còn là cầu nối văn hóa, giữ gìn bản sắc truyền thống của đồng bào.
Phụ nữ xã Bản Bo bảo tồn văn hóa
Phụ nữ xã Bản Bo bảo tồn văn hóa
Văn hóa
12/12/2025 23:17
Trong quá trình phát triển mới, công tác gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc được cấp ủy, chính quyền xã Bản Bo và cộng đồng đặt ở vị trí quan trọng, gắn liền với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Trên hành trình ấy, phụ nữ trở thành lực lượng nòng cốt, góp phần duy trì những giá trị văn hóa truyền thống, làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân và tạo nền tảng bền vững cho du lịch cộng đồng.
Đường đá Pavi giữa đại ngàn
Đường đá Pavi giữa đại ngàn
Văn hóa
10/12/2025 22:49
Nằm trên địa bàn bản Sàng Mà Pho (xã Sin Suối Hồ), đường đá cổ Pavi đang trở thành điểm trekking độc đáo của du khách yêu khám phá. Không chỉ là hành trình trải nghiệm thiên nhiên, Pavi còn mang giá trị lịch sử đặc biệt, được người dân gìn giữ như một di sản giữa đại ngàn Lai Châu.
Lễ hội đua ngựa xã Tả Lèng lần thứ I, năm 2025
Lễ hội đua ngựa xã Tả Lèng lần thứ I, năm 2025
Xã Hội
06/12/2025 13:17
Sáng 6/12, UBND xã Tả Lèng tổ chức khai mạc Lễ hội đua ngựa lần thứ I, năm 2025 với chủ đề “Vó ngựa trên PuTaLeng”. Đây là sự kiện văn hóa mang ý nghĩa đặc biệt, nhằm tôn vinh giá trị truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn, đồng thời, giới thiệu con người, bản sắc và các sản phẩm đặc trưng của xã Tả Lèng đến với nhân dân và du khách trong, ngoài tỉnh.

Đọc báo in

Báo Lai Châu Số 3120 ngày 29/12/2025
Báo Lai Châu Số 3119 ngày 26/12/2025
Báo Lai Châu Số 3118 ngày 25/12/2025
Báo Lai Châu Số 3117 ngày 24/12/2025
Báo Lai Châu Số 3116 ngày 22/12/2025
Báo Lai Châu Số 3115 ngày 19/12/2025
Báo Lai Châu Số 3114 ngày 18/12/2025
Báo Lai Châu Số 3113 ngày 17/12/2025
Báo Lai Châu Số 3112 ngày 15/12/2025
Báo Lai Châu Số 3111 ngày 12/12/2025