Chiếc gùi - nét văn hóa vùng Tây Bắc
-
(BLC) - Có mặt trong đời sống của đồng bào dân tộc Mông, Thái, Dao, Giáy… vùng Tây Bắc tự bao giờ không ai biết nữa, chỉ biết rằng chiếc gùi đã cùng với người dân vùng cao chia sẻ những nhọc nhằn. Mỗi khi ai đó xa quê, gùi lại là nỗi thương nhớ trong kí ức của người yêu rừng, nhớ suối…
![]() |
| Chiếc gùi - vật dụng quen thuộc của đồng bào các dân tộc Tây Bắc. Ảnh: H.T |
Ở một góc nào đó thẳm sâu trong tâm hồn của người dân Tây Bắc, chiếc gùi như một người bạn tâm giao để họ bộc bạch nỗi niềm riêng. Từ bàn tay cần cù khéo léo, tính kiên trì và óc thẩm mỹ sáng tạo, gùi như tấm lòng người Tây Bắc thơm thảo, gắn cuộc đời với nương rẫy, núi rừng. Khi hoa ban nở rộ, những chồi non lộc biếc giữa đại ngàn căng mình đón khí trời ấm áp; khi những tiếng khèn, tiếng pí của hội vui xuân trên các bản mường khép lại thì cũng là lúc gùi cùng với người dân vùng cao lên nương gieo hạt, trồng cây… Gùi đã góp sức làm thay da đổi thịt trên các vùng đất để hôm nay màu xanh của lúa, ngô, khoai, sắn; của những cây công nghiệp như cao su, trẩu, quế, thông, hồi… đã phủ khắp núi đồi.
Không phải ngẫu nhiên gùi hình thành và có ở miền Tây Bắc. Tạo hóa thật công bằng khi ban tặng người Tây Bắc chiếc gùi thân thương, để họ có thể leo ngang sườn dốc mang thóc, ngô hay nắm rau dớn, củ măng về nhà. Nhờ gùi, cuộc sống người vùng cao đã bớt đi khó khăn, đôi tay người vùng cao đỡ phần mệt mỏi.
Chuyện kể rằng: xưa có đôi trai gái yêu nhau. Trai nghèo yêu con gái nhà Phình giàu có. Họ nhà Phình bảo: thằng ấy là thân trâu, thân ngựa không có công danh chức tước trong bản làng, yên ngựa đặt lên lưng ngựa sao giờ ngựa lại đặt lên yên. Để ngăn cản tình yêu của đôi trai gái, họ Phình đã cướp hết ruộng nương, đốt nhà… khiến chàng trai phải bỏ bản đi nơi khác. Thương nhớ người yêu, ngày đêm cô gái ra khóm tre nơi hai người đã trồng để khắc ghi lời chung thủy. Lạ thay năm tháng qua đi, cây tre ấy không già cỗi mà sinh sôi nảy nở phủ khắp cả rừng xanh, cây nào cũng thon dài, chỉ vừa bằng cổ tay của đứa bé mới sinh, tròn trịa và thẳng tắp. Nỗi nhớ người yêu dâng trào, quay quắt đến nao lòng cô quyết định đi tìm chàng trai. Cô liền đốn cây tre, nạo vỏ, lấy cật tre, chẻ ra lạt nhỏ rồi đan tạo thành khối hình trụ, miệng loe ra giống hình bông hoa gạo, đáy thì nhỏ các sợi đan nhau làm thành 4 góc vuông sắc cạnh. Các nan đan vắt chéo nhau tạo hình hoa văn tượng trưng cho tình yêu bất diệt, lòng chung thủy, đồng thời đó còn là niềm tin, cầu mong sự bình yên may mắn và hạnh phúc. Gùi được giữ cứng, chắc bởi 9 thanh ngang. Cô đi hết ngọn núi này, đến núi khác hết quả đồi này đến quả đồi kia và cuối cùng cô đã gặp được chàng, 2 người đã sống trọn kiếp bên nhau.
Theo tiếng Dao, cây tre để đan gùi có tên là Lào Phin, tiếng Thái là KhảngKlúng, tiếng Mông là XungTrở. Dây làm quai đeo gùi cũng được bà con lấy từ các sợi của vỏ cây sì trong rừng. Lào Phin quý và hiếm nên bà con trồng, chăm sóc cẩn thận không lấy măng như những loại tre khác. Trồng tre được 3 năm khoảng 2 sải tay thì bà con lại đốn về đan gùi.
Trong cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, gùi xung trận như một người chiến sĩ kiên trung, cùng bà con dân bản trèo đèo lội suối cõng muối, tải đạn ra tiền tuyến giúp quân dân ta làm nên bao thắng lợi hào hùng. Góp nhặt yêu thương từ nơi này đến nơi khác, trên lưng các mẹ, các chị, gùi còn là cái nôi cho em thơ giấc ngủ nồng say. Hơn thế nữa gùi còn cõng gạo nuôi con chữ chắp cánh cho những ước mơ tới trường. Để đến bây giờ khắp các bản mường đâu đâu cũng có tiếng ca hát, tiếng học bài; tiếng đồng lòng quyết tâm của tuổi trẻ đứng lên xây dựng quê hương. Vào những đêm trăng sáng bên cọn nước chảy êm đềm hay trong những đêm hội bập bùng ngọn lửa tình cháy bỏng, gùi đã mang cây khèn, cây sáo giúp cho trai làng, gái bản thổ lộ, trao nhau ân tình. Và sau mỗi đêm hội gùi lại xe kết những lời hẹn ước yêu thương cho nam thanh nữ tú nên duyên chồng vợ.
Gùi chính là một nét đẹp trong bản sắc văn hóa của đồng bào miền Tây Bắc. Gùi cũng là nút thắt sợi tình đoàn kết bản trên mường dưới thêm thắm đượm nghĩa tình, mỗi khi mùa vụ đến, bà con lại đi gùi thóc, ngô… giúp nhau. Con trai đan gùi và con gái thêu thùa đã trở thành bức tranh miền sơn cước đi vào lòng người với bao ý nghĩa. Ở đó người đọc sẽ cảm nhận được thông điệp xanh về cuộc sống làng quê Việt Nam bình dị với tấm lòng thơm thảo, hiếu đạo, hay đó còn là tâm tư tình cảm, nhân dân trao đổi kinh nghiệm sản xuất, cùng nhau xây dựng đời sống văn hóa ở bản làng. Ngày nay đã có bao nhiêu phương tiện hiện đại ra đời nhờ ứng dụng khoa học kĩ thuật nhưng hình bóng gùi vẫn không bao giờ phai nhạt, gùi đã khắc in vào mỗi ngọn núi, dáng cây, mỗi tên bản, tên làng. Và đặc biệt với người Tây Bắc, chắc chắn rằng sẽ không một phương tiện nào có thể thay thế được và gùi sẽ ngày càng nặng lòng với bao thế hệ.
Ý kiến bạn đọc
Có thể bạn quan tâm
Bế mạc Lễ hội đua ngựa xã Tả Lèng lần thứ I, năm 2025
Lễ hội đua ngựa xã Tả Lèng lần thứ I, năm 2025
Họp Ban Tổ chức Chương trình “Chào năm mới”, Tuần Văn hóa - Du lịch xã Than Uyên năm 2026
Sắp diễn ra Lễ hội đua ngựa tại Tả Lèng
Bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc
2 cây đa ở xã Than Uyên được công nhận là cây di sản Việt Nam
Đặc sắc văn hóa dân tộc Lự tại Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu 2025
Tái hiện Tết cơm mới - lan tỏa bản sắc văn hóa người Lự
Tin cùng chuyên mục
Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu 2025: Rực rỡ sắc màu vùng cao
Văn hóa
30/11/2025 18:24
Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 diễn ra từ ngày 28 - 30/11 là sự kiện quảng bá vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người Lai Châu tới du khách trong và ngoài nước. Tuần lễ mang đến những trải nghiệm đặc sắc: không gian văn hóa các dân tộc, lễ hội truyền thống, ẩm thực vùng cao, cùng những hành trình khám phá cung đường Lai Châu.
Sắc màu thổ cẩm qua bàn tay phụ nữ miền sơn cước Lai Châu
Văn hóa
29/11/2025 22:35
Trong không gian rực rỡ của Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu năm 2025, có một không gian thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh tham quan, thưởng thức và trầm trồ ngợi khen. Đó là không gian trình diễn nghề dệt, thêu, may thổ cẩm độc đáo của phụ nữ dân tộc Lự, Dao, Hà Nhì. Giữa vòng xòe mềm mại của đồng bào các dân tộc và du khách, những người phụ nữ trong trang phục dân tộc ngồi bên khung cửi, khung thêu, tạo nên nhịp điệu lao động vừa quen thuộc, vừa quyến rũ của miền sơn cước.
Trưng bày không gian văn hoá của 13 dân tộc
Văn hóa
29/11/2025 22:08
Nằm trong chuỗi các hoạt động của Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu và Giải marathon lần thứ II, năm 2025, tại trung tâm Quảng trường Nhân dân tỉnh đã diễn ra một hoạt động đặc biệt, mang đậm nét văn hoá truyền thống của các dân tộc thiểu số Lai Châu. Đó chính là không gian văn hoá của 13 dân tộc anh em.
Lai Châu điểm đến an toàn, thân thiện và đầy tiềm năng khám phá
Văn hóa
29/11/2025 15:41
Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 diễn ra trong 3 ngày từ 28/11 - 30/11/2025 với nhiều hoạt động, trải nghiệm hấp dẫn như: giải Marathon Lai Châu, các không gian trưng bày, giới thiệu, quảng bá du lịch, văn hóa các dân tộc, sản phẩm ocop và nông sản tiêu biểu của tỉnh Lai Châu....Tuần lễ thu hút nhiều du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, trải nghiệm, đặc biệt, nhiều doanh nghiệp đã đến với Lai Châu khảo sát và xây dựng các tuyến, tour du lịch mới. Sau đây là một số ý kiến của du khách tại ngày hội.
Rực rỡ sắc màu Tây Bắc trong gần 200 tác phẩm ảnh nghệ thuật
Văn hóa
29/11/2025 13:48
Triển lãm ảnh đẹp du lịch là một điểm nhấn trong khuôn khổ các hoạt động của Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 diễn ra từ ngày 28 - 30/11 tại Quảng trường Nhân dân tỉnh. Sự kiện thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham quan, trải nghiệm, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng du khách về vùng đất Lai Châu giàu bản sắc và đầy sức sống.
Trao 34 giải Cuộc thi ảnh đẹp, video clip điểm đến du lịch Lai Châu năm 2025
Văn hóa
29/11/2025 13:45
Sáng 29/11, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Tổng kết và trao giải Cuộc thi ảnh đẹp, video clip điểm đến du lịch Lai Châu năm 2025 với chủ đề “Lai Châu - Kỳ vĩ và bản sắc”.
Chào xã giao Đoàn Công tác Cục Văn hoá và Du lịch Châu Hồng Hà
Văn hóa
28/11/2025 23:42
Chiều 28/11, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh đã chào xã giao Đoàn Công tác Cục Văn hoá và Du lịch Châu Hồng Hà và Chính quyền huyện Kim Bình (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc) do đồng chí Triệu Vỹ - Cục trưởng Cục Văn hoá và Du lịch Châu Hồng Hà làm trưởng đoàn nhân dịp Đoàn sang dự Tuần Du lịch - Văn hoá Lai Châu năm 2025.
Khai mạc Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025
Văn hóa
28/11/2025 23:34
Tối 28/11, tại Quảng trường Nhân dân tỉnh, UBND tỉnh tổ chức Lễ Khai mạc Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 với chủ đề “Về với những đỉnh núi Lai Châu kỳ vĩ” chào mừng thành công Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Lai Châu lần thứ XV, hướng tới chào mừng Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Lễ Khai mạc được truyền hình trực tiếp trên sóng LTV và Livestream trực tiếp trên các nền tảng mạng xã hội của Báo và phát thanh, truyền hình Lai Châu, đồng thời được tiếp và phát sóng trực tiếp trên sóng truyền hình của Báo và phát thanh, truyền hình 18 tỉnh, thành phố trên cả nước.
Tổng duyệt chương trình nghệ thuật khai mạc Tuần Du lịch - Văn hoá Lai Châu năm 2025
Văn hóa
28/11/2025 08:20
Tối 27/11, Ban Tổ chức Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu năm 2025 tổ chức tổng duyệt Chương trình nghệ thuật khai mạc Tuần Du lịch - Văn hoá Lai Châu năm 2025.
Sơ duyệt Chương trình nghệ thuật khai mạc Tuần Du lịch - Văn hoá Lai Châu năm 2025
Văn hóa
27/11/2025 08:20
Tối 26/11, tại Quảng trường Nhân dân tỉnh Lai Châu đã diễn ra buổi sơ duyệt Chương trình nghệ thuật khai mạc Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu năm 2025.
Bồi dưỡng lý luận, phê bình văn học nghệ thuật năm 2025
Văn hóa
25/11/2025 13:51
Sáng 25/11, Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT) tỉnh tổ chức khai mạc Lớp bồi dưỡng lý luận, phê bình văn học nghệ thuật năm 2025. PGS.TS Nguyễn Ngọc Thiện; Nhà phê bình Bùi Việt Thắng; các đồng chí lãnh đạo hội cùng các học viên dự.
Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 diễn ra trong 3 ngày từ 28/11-30/11/2025.
Văn hóa
23/11/2025 13:27
Tuần Du lịch - Văn hóa và Giải Marathon Lai Châu lần thứ II, năm 2025 diễn ra với nhiều hoạt động được tổ chức nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc tỉnh Lai Châu; quảng bá các sản phẩm OCOP, nông sản tiêu biểu, sản phẩm trà, sâm, hoa lan, ẩm thực truyền thống... Qua đó, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch gắn với phát triển kinh tế - văn hóa địa phương.
.jpg)