Anh Nguyễn Văn Cường - Trợ lý kế hoạch nông nghiệp Nông trường Cao su Chăn Nưa (Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II) tâm sự: “Cách đây hai năm, trong khi làm việc, vì trời mưa trơn trượt, tôi bị ngã phải nhập viện điều trị nhiều ngày. Nhờ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) nên được hưởng quyền lợi bảo hiểm TNLĐ”. Theo lời anh Cường, nhờ có bảo hiểm thanh toán các khoản viện phí và chi trả một phần kinh phí phục hồi sức khỏe, gia đình đỡ vất vả hơn.
Với phương châm đảm bảo sức khỏe cho NLĐ, trong những năm qua, Công ty Cổ phần Cao Su Lai Châu II luôn quan tâm vấn đề an toàn để sản xuất; trang bị đầy đủ các thiết bị và trang phục bảo hộ cho công nhân, NLĐ. Hàng năm, phối hợp với Liên đoàn Lao động, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ,TB&XH) tổ chức tập huấn về an toàn vệ sinh lao động cho hàng ngàn lượt lao động của đơn vị. Đồng thời, thành lập các mạng lưới đảm bảo an toàn lao động (ATLĐ) từ công ty đến các nông trường.
Tương tự, tại Công ty Điện lực Lai Châu, hàng tháng đều trích đóng các khoản BHXH bắt buộc và bảo hiểm TNLĐ-BNN cho 100% cán bộ, công nhân viên. Trong năm 2022, công ty thực hiện đóng bảo hiểm TNLĐ-BNN cho 505 lao động với số tiền trên 306 triệu đồng; 8 tháng năm 2023 đóng trên 178 triệu đồng cho 499 lao động. Là đơn vị có nhiều lao động, hoạt động, sản xuất trong môi trường dễ phát sinh TNLĐ, Công ty Điện lực Lai Châu luôn quan tâm đến các giải pháp đảm bảo ATLĐ trong sản xuất, kinh doanh của cán bộ, công nhân viên.
Ông Hoàng Quang Trung - Phó Giám đốc Công ty Điện lực Lai Châu cho biết: Đơn vị luôn trang bị đầy đủ dụng cụ, đồ dùng bảo hộ; xây dựng và đẩy mạnh thực thi văn hóa ATLĐ; tuyên truyền, giáo dục NLĐ chấp hành nội quy, quy định về ATLĐ; phối hợp với công đoàn các cấp tổ chức các phong trào thi đua thực hiện an toàn vệ sinh lao động - phòng, chống cháy nổ bảo đảm an toàn trong sản xuất, sạch, sáng, xanh nơi làm việc… Nhờ đồng bộ giải pháp, những năm qua, công ty không xảy ra TNLĐ.
Theo báo cáo của BHXH tỉnh, năm 2022, toàn tỉnh có 1.420 đơn vị tham gia bảo hiểm TNLĐ-BNN cho 28.348 lao động. Trong đó, khối doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể là 593 đơn vị cho 7.141 lao động; khối hành chính, sự nghiệp 827 đơn vị cho 21.207 lao động. Tính đến ngày 30/6/2023, toàn tỉnh có 1.424 đơn vị tham gia bảo hiểm TNLĐ-BNN cho 28.407 lao động (khối doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể 599 đơn vị cho 7.270 lao động; khối hành chính, sự nghiệp 825 đơn vị cho 21.137 lao động).
Nhìn vào những số liệu trên cùng với thực tế ở các đơn vị cho thấy, việc tham gia bảo hiểm TNLĐ-BNN cho NLĐ chủ yếu ở khối hành chính sự nghiệp và các doanh nghiệp, công ty Nhà nước, còn các doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã, hộ kinh doanh rất khiêm tốn.

Công nhân lao động trong môi trường có nguy cơ tai nạn cao luôn được Công ty Điện lực Lai Châu bảo đảm các chế độ bảo hiểm theo quy định.

Theo lãnh đạo BHXH tỉnh, nguyên nhân bắt nguồn từ nhận thức về quyền lợi, trách nhiệm khi tham gia bảo hiểm của một số chủ doanh nghiệp còn hạn chế. Mặt khác, NLĐ chủ yếu là lao động phổ thông, đồng bào dân tộc thiểu số, trình độ hạn chế, hiểu biết về chính sách pháp luật về bảo hiểm chưa cao... Do đó, xảy ra tình trạng chủ sử dụng lao động vận dụng những điểm mở, kẽ hở để lách luật, không đóng bảo hiểm cho NLĐ.
Ông Dương Quốc Tuấn - Phó Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng quy mô nhỏ và doanh nghiệp thi công thủy điện sử dụng lao động tương đối lớn, ngoài số ít lao động kỹ thuật cao đã đóng bảo hiểm ở tổng công ty thì nhiều lao động phổ thông và lao động khác được thuê khoán dưới một tháng hoặc khoán việc để lách không đóng các loại bảo hiểm theo quy định. Đây là khó khăn lớn, mặc dù chúng tôi cũng đã triển khai phối hợp tuyên truyền, nhưng số lượng người tham gia bảo hiểm ở những đơn vị này cũng không nhiều. Thời gian tới, BHXH tỉnh sẽ phối hợp với Cục Thuế tỉnh rà soát những lao động có mức khai thuế cao; phối hợp với Công an tỉnh xử lý các hành vi, vi phạm về trốn đóng bảo hiểm cho NLĐ. Cùng với đó, phối hợp với các sở, ngành tỉnh liên quan tổ chức thanh tra, tuyên truyền để chủ sử dụng tham gia đóng bảo hiểm cho NLĐ, đảm bảo quyền lợi theo quy định.
Căn cứ Nghị định số 58/2020/NĐ-CP ngày 27/5/2020 của Chính phủ quy định mức đóng BHXH bắt buộc vào Quỹ bảo hiểm TNLĐ-BNN, Sở LĐ,TB&XH cũng đã phối hợp với các ngành, địa phương tuyên truyền, phổ biến các quy định của nghị định; thanh, kiểm tra việc chấp hành các quy định trên. Tuy vậy, số lao động tham gia đóng bảo hiểm của doanh nghiệp trên địa bàn vẫn rất ít; có doanh nghiệp chỉ tham gia đóng bảo hiểm cho một đến hai lao động, không có nhu cầu làm hồ sơ, xin đóng ở mức thấp hơn quy định. Thành phần hồ sơ áp dụng mức đóng thấp hơn mức đóng bình thường vào Quỹ bảo hiểm TNLĐ-BNN còn phức tạp; trình tự, thủ tục qua nhiều khâu, mất nhiều thời gian khiến doanh nghiệp e ngại.
Ông Nùng Văn Nim - Phó Giám đốc Sở LĐ,TB&XH kiến nghị cần mở rộng các trường hợp được áp dụng mức đóng thấp hơn mức đóng bình thường vào Quỹ bảo hiểm TNLĐ-BNN. Nên bỏ thành phần hồ sơ như báo cáo đánh giá công tác an toàn vệ sinh lao động và giảm tần suất TNLĐ được thực hiện bởi tổ chức đánh giá an toàn vệ sinh lao động. Vì thực tế trên địa bàn, một số địa phương không có tổ chức đánh giá an toàn vệ sinh lao động, rất khó liên hệ để thực hiện báo cáo đánh giá.