Những điều kiện cơ bản như: điện, đường, trường, trạm tại các bản này còn hạn chế, trình độ dân trí chưa cao, canh tác lạc hậu. Khoảng cách phát triển kinh tế - xã hội với các bản vùng thấp có độ chênh lệch lớn. Kinh tế nông nghiệp, thương mại của xã Pa Tần chủ yếu dựa vào 6 bản vùng thấp. Tỷ lệ hộ nghèo của xã chủ yếu tập trung tại khu vực 9 bản vùng cao giáp biên. Tìm hiểu chúng tôi được biết, địa hình các bản vùng cao có độ dốc lớn, lượng mưa trung bình cao nên tại đây thường xuyên xảy ra sạt lở đất vào mùa mưa. Nhiều thời điểm mưa lớn kéo dài, người dân bị cô lập nhiều ngày, công tác cứu trợ của xã, huyện gặp trở ngại. Cán bộ công tác tại đây ngoài các chiến sỹ biên phòng cắm bản (gồm 2 đội tự quản đường biên) còn có các thầy, cô giáo. Họ sống, làm việc và sinh hoạt cùng dân bản. Cuộc sống khó khăn. Nhiều thầy cô, chiến sỹ cả tháng mới xuống núi 1 lần mua thực phẩm. Có đoạn đường cây dại mọc cao, xe máy chở chút đồ cồng kềnh là không đi nổi.

Một góc bản vùng cao Lồng Thàng (xã Pa Tần).

Nhận thấy sự phát triển không đồng đều giữa các bản trong xã, cấp ủy, chính quyền huyện, xã có nhiều chủ trương, chính sách để hỗ trợ, giúp đỡ người dân và cán bộ tại các khu vực này phát triển theo kịp mặt bằng chung, đảm bảo đời sống, cũng như giữ vững an ninh biên giới. Huyện đã đầu tư mở nhiều tuyến đường liên xã, bản, giúp giao thông đi lại thuận lợi hơn. Cùng với đó, đầu tư cơ sở hạ tầng, thủy lợi, kênh mương tưới tiêu và cấp nước sạch cho người dân sinh hoạt. Huyện tập trung nhiều chương trình dự án giảm nghèo cho người dân tại các bản giáp biên như: hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện của địa phương, cử cán bộ chuyên môn hướng dẫn kỹ thuật canh tác, trợ cấp lương thực thời điểm giáp hạt, hỗ trợ giống trâu bò, máy móc làm nông nghiệp... Tuy nhiên, do nguồn vốn có hạn nên máy móc công suất cao phục vụ sản xuất và giống gia súc để phát triển chăn nuôi tập trung đều cần thêm vốn đối ứng từ phía người dân. Vì vậy, nhiều hộ nghèo nơi đây gặp trở ngại khi tiếp cận các chương trình hỗ trợ.
Ông Nguyễn Quốc Vương - Phó Chủ tịch UBND huyện cho biết: Huyện tập trung vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, xóa đói giảm nghèo cho địa phương. Nguồn nhân lực chuyên môn từ các phòng chuyên môn của huyện thường xuyên được cử về xã hướng dẫn bà con phát triển kinh tế. Nhưng do điều kiện tự nhiên phức tạp, nguồn ngân sách có giới hạn, người dân các bản giáp biên sinh sống không tập trung, trình độ dân trí còn thấp nên việc quy hoạch, phát triển kinh tế vùng gặp nhiều khó khăn.
Để giúp các bản vươn lên thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu, đòi hỏi nhiều yếu tố: sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, sự hỗ trợ về tài chính cùng đội ngũ cán bộ tâm huyết, có chuyên môn. Bên cạnh đó còn cần thời gian để người dân thay đổi tư duy, cách nghĩ, cách làm.
Anh Phạm Thanh Tùng (người dân bản An Tần, xã Pa Tần) cho biết: Tôi đã từng công tác tại các bản trên địa bàn xã. Người dân ở các bản vùng cao giáp biên giới khó khăn, vất vả lắm. Cuộc sống gần như bị tách biệt với thế giới bên ngoài. Nhiều bản cách cơ sở y tế cả nửa ngày đường. Người dân và cán bộ tại các khu vực này đời sống hiện nay còn nhiều thiếu thốn, đặc biệt là thiếu nước cùng hạ tầng giao thông, khiến các bản giáp biên khó phát triển sản xuất. Vào mùa mưa, các tuyến đường thường xuyên bị sạt lở khiến việc di chuyển rất khó khăn và nguy hiểm.
Tuyến biên giới trên địa phận xã Pa Tần có 6 cột mốc, rải đều trên 12,973km đường biên. Những bản của đồng bào nơi đây bao đời bám bản giữ đất. Qua bao biến cố, thăng trầm của lịch sử nhưng họ vẫn ở đó, dù khó khăn cũng chẳng nỡ dời đi. Muốn bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới, việc cần thiết nhất lúc này là phải nâng cao chất lượng cuộc sống cho đồng bào các dân tộc vùng biên, đặc biệt các xã, bản giáp biên để mỗi người dân, mỗi mái nhà tại đây là một cột mốc sống trên tuyến biên giới.